Kwestie dotyczące prawa spadkowego są ostatnio bardzo popularne, ale także często nie do końca zrozumiałe. Spadek, zachowek, zstępni, dziedziczenie – pojęć jest dużo. Kiedy następuje otwarcie spadku? Kiedy nie należy się zachowek? Kto dziedziczy? W jakich częściach? Pytań jest jeszcze więcej. Dlatego, aby rozwiać wątpliwości, kilka informacji dotyczących zachowku przedstawię poniżej.
Na początku należy podkreślić fakt, że prawo do zachowku przysługuje tylko następującym osobom: dzieciom, małżonkowi, ale też rodzicom spadkodawcy. Natomiast osobom spoza tych wymienionych zachowek nie będzie przysługiwał (dotyczy to chociażby rodzeństwa rodziców, ich dzieci, teścia, teściowej, zięcia czy synowej). Nie ma znaczenia bliska zażyłość pomiędzy spadkobiercą, a np. jego przyjacielem – jeśli nie jest w określonym kręgu osób, nie będzie mógł się starać o zachowek.
Prawo do zachowku nie będzie udzielone osobom, które spełniają jeden ze ściśle określonych warunków. Przede wszystkim będą to osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie. Wydziedziczenie polega właśnie na pozbawieniu przez spadkodawcę swoich zstępnych, małżonka oraz rodziców prawa do spadku i zachowku. Można tego dokonać tylko w sytuacji, gdy osoba uprawniona: zachowuje się niezgodnie z zasadami współżycia społecznego, dopuściła się względem spadkodawcy (lub najbliższych mu osób) przestępstwa w sposób umyślny (zagrażającego życiu czy też zdrowiu albo dokonała obrazy jego czci), uporczywie nie wywiązuje się ze swoich obowiązków rodzinnych. Zachowek nie należy się również w sytuacji, gdy orzeczeniem sądu osoba zostanie uznana za niegodną dziedziczenia. Powodem, który będzie kluczowy w uznaniu takiego stanu rzeczy jest np. próba zniszczenia czy ukrycia testamentu, umyślne przestępstwo względem spadkodawcy (np. próba zabójstwa, trwałe uszkodzenie ciała) czy wymuszenia i groźby związane z napisaniem lub zmianami w testamencie. Zachowek nie przysługuje osobom, które odrzuciły spadek lub takim, które ze spadkodawcą zawarły specjalną umowę o zrzeczeniu się przez nich możliwości dziedziczenia. Zachowku nie otrzyma również małżonek, którego spadkodawca przed śmiercią oficjalnie poinformował o planowanym rozwodzie lub separacji z jego winy i było to uzasadnione (wymagane jest dotrzymanie zgodności z przepisami prawa – pozew o rozwód czy separację). Małżonek, będący ze spadkodawcą w separacji także nie ma prawa do zachowku.
Zgodnie z prawem roszczenie o zachowek przysługuje w sytuacji, gdy osoba z założenia uprawniona nie otrzymała należnej części majątku tzw. spadkowego. Nieważne jest czy nastąpiło to w drodze dziedziczenia, czy też poprzez uczynioną przez spadkodawcę darowiznę, która również zalicza się do spadku. Odnośnie wysokości należnego zachowku przyjmuje się zasadę, że osobie należy się połowa całej wartości udziału spadkowego jaki otrzymałaby podczas dziedziczenia ustawowego (chyba, że jest trwale niezdolna do pracy bądź małoletnia, wtedy należy się jej dwie trzecie z wartości udziału spadkowego).
